Van 2 – 5 oktober reisde alliantie Politica naar Madrid, samen met een aantal afgevaardigden van de Nederlandse politieke vrouwennetwerken. Het doel van deze reis was om kennis op te doen over de Spaanse politiek met hun progressieve beleid- en wetgeving. Hoe is gendergelijkheid in de Spaanse samenleving verankerd? En hoe organiseert hun feministische beweging zich?
Anna Bomhof, voorzitter Rooie Vrouwen en één van de deelnemers van de reis, schreef er een gastblog over.
De acht belangrijkste lessen voor Politica uit het bezoek aan Madrid:
1. Meer gendergelijkheid dan in Nederland
Spanje presteert op een aantal vlakken beduidend beter dan Nederland als het gaat om gendergelijkheid: de loonkloof is kleiner en de politieke participatie van vrouwen is hoger. De loonkloof in Spanje is 8,7% ten opzichte van 13,0% in Nederland. In de politiek geldt dat Spanje 44,3% vrouwen in het Parlement heeft, in Nederland is dat 38,7%. En dat is nog lang niet alles.
2. Historische context als basis voor feministische solidariteit
Spanje heeft een jonge democratie die pas sinds 1978 bestaat; de verschrikking van Franco’s dictatuur ligt er nog vers in het geheugen. Hierdoor is er grote waardering voor de democratie. Deze geschiedenis draagt bij aan de politieke steun voor gelijkheid.
Evenals het katholicisme en de daarbij behorende traditionele rolpatronen en grote gezinnen, waardoor vrouwen vaak op elkaar aangewezen waren. Deze cultuur van zusterschap heeft mogelijk geleid tot een krachtige feministische beweging. De feministen wisten politieke steun te genieten, zoals de invoering van progressieve wetgeving en een breed maatschappelijk draagvlak te mobiliseren. Hierdoor vaart Spanje een progressieve koers.
3. Actiebereidheid is hoog
Het brede maatschappelijke draagvlak voor gendergelijkheid is terug te zien tijdens acties zoals de jaarlijkse Women’s March op 8 maart. Hierbij gaan mensen in grote getale de straat op. In 2018 liepen er door het hele land wel 5,3 miljoen mensen mee, dat is bijna 12% van de Spaanse bevolking1. Deze grote actiebereidheid maakt impact: voor maatschappelijke verandering moet je minstens 3,5% van de bevolking in beweging krijgen2.
4. Intersectionaliteit in de feministische beweging
Daarnaast wordt intersectionaliteit als essentieel beschouwd in de Spaanse feministische benadering. De strijd tegen seksisme gaat vaak samen met andere vormen van onderdrukking, zoals racisme en homofobie, en vraagt om een brede aanpak die deze aspecten meeneemt.
5. Progressieve Spaanse wetgeving
De historische steun voor gendergelijkheid en de actiebereidheid verklaart wellicht het draagvlak voor progressieve wetten, zoals gelijk ouderschapsverlof3, menstruatieverlof en het breed (bedrijfsleven en politiek) invoeren van het vrouwenquota. Deze vrouwenquota werden heeft Spanje in 2007 al ingevoerd en is sinds augustus 2024 aangescherpt. In de politiek betekent dit quotum dat er niet minder dan 40% van één gender gerepresenteerd mag zijn en dat kieslijsten moeten worden opgesteld door middel van het rits-systeem.4 In Nederland geldt er sinds 2022 alleen een vrouwenquotum voor de top van het bedrijfsleven.
Podemos is een politieke partij die voortkomt uit grassroots-activisme en zich inzet voor feministische kwesties, zoals de invoering van de “Solo si es si”-wet die seksuele toestemming centraal stelt. Ook heeft de partij het menstruatieverlof geïnitieerd, wat vrouwen de mogelijkheid geeft betaald verlof te nemen als zij door menstruatieklachten niet in staat zijn om te werken.5
6. Institutionalisering van gelijkheid in de overheid
Naast dat Spanje bepaalde wetten heeft om gendergelijkheid te bevorderen, heeft het ook het Spaanse ‘Instituut voor Vrouwen’6 en het ‘Staatspact tegen gender gerelateerd geweld’7, naast nog meer regelgeving8. Het Instituut voor Vrouwen is een onafhankelijke organisatie, verbonden aan het Ministerie van Gezondheid, Sociale Zaken en Gelijkheid en heeft als doel gendergelijkheid te bevorderen op het gebied van participatie van vrouwen onder andere in de politiek. Het Staatspact tegen gender-gerelateerd geweld werd opgesteld door subcommissies in het Congres en de Senaat, en is unaniem aangenomen in 2017 om geweld tegen vrouwen te bestrijden. Dit zijn voorbeelden van hoe feministische waarden kunnen worden geïntegreerd in beleid. Zowel symbolische (uitspraken en steunbetuigingen) als substantiële representatie (feitelijke machtsposities voor vrouwen) zijn cruciaal om seksisme tegen te gaan.
7. Inclusief beleid en inclusieve partijstructuren
Politieke partij Movimiento Sumar9 heeft beleid voor gendergelijkheid binnen de partij, waaronder een 50/50 man-vrouwverdeling op alle niveaus of het aanbieden van kinderopvang tijdens een bijeenkomst op zaterdagochtend. Verder omvat het inclusieve communicatie, dit beleid gaat verder dan alleen taalgebruik, het zorgt ook voor evenveel spreektijd voor iedereen. Mannelijke leden van de partij worden ook bewust gemaakt van hoe zij kunnen bijdragen aan gelijkwaardigheid binnen de partij.
8. De invloed van extreemrechts is beperkt gebleven
In tegenstelling tot Nederland en veel andere Europese landen, heeft Spanje op nationaal niveau de invloed van extreemrechts weten te beperken. Het land wordt momenteel geregeerd door een progressieve coalitie, gevormd door de sociaaldemocratische PSOE en de linkse coalitiepartij Movimiento Sumar. Hierdoor is het mogelijk dat Spanje zich blijft inzetten voor progressieve wetgeving.
Wij zijn gemotiveerd om deze Spaanse lessen toe te passen binnen onze eigen context en werk, met als doel een meer inclusieve en gelijkwaardige samenleving te bevorderen! Houd Politica in de gaten voor de activiteiten die hieruit volgen.
[1] https://www.bbc.com/news/world-europe-43324406
[2] https://www.nabl.nl/artikelen/wonderbaarlijke-wiskunde/de-drie_en_een_half-procent-regel/
[3] https://newleftreview.org/issues/i151/articles/monica-threlfall-the-women-s-movement-in-spain
[4] https://ccindle.org/wp-content/uploads/2024/07/Evidence-Bite_v2.pdf
[5] https://www.inmujeres.gob.es/en/elInstituto/conocenos/home.htm
[6] https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14782804.2022.2090322
[7] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/solo-si-es-si-ook-spanje-maakt-seks-zonder-nadrukkelijke-toestemming-strafbaar~b7a2ced1/
[8] https://www.volkskrant.nl/buitenland/spanje-gooide-hoge-ogen-met-invoering-menstruatieverlof-maar-bijna-niemand-maakt-er-gebruik-van~b3d307a3/
[9] https://www.om.nl/actueel/nieuws/2023/08/01/uitingen-over-vrouwen-tijdens-diner-amsterdams-studenten-corps-niet-strafbaar
