V.l.n.r.: Host Dionne Abdoelhafiezkhan, speech door Devika Partiman. Foto’s: Janneke Nooij
Een veilige werkomgeving is essentieel voor de duurzame participatie van vrouwen en andere ondervertegenwoordigde groepen. Maar of het nu gaat om online haat, discriminatie, seksueel ongewenst gedrag of de hardheid van het politieke debat: er is iets grondig mis met de huidige politieke cultuur. Een duurzame, partij overstijgende aanpak is nodig. Om hierop aan te jagen organiseerde Stem op een Vrouw en Alliantie Politica, na een succesvolle eerste editie in 2022, op 21 november het congres ‘(On)Veilig in de Politiek’. Op donderdagmiddag kwamen politici, partijbestuurders en experts bijeen in Zwolle, om over dit onderwerp te leren, kennis uit te wisselen en in actie te komen.
Het gekozen thema was de rol van goed werkgeverschap bij het verzekeren van een veilige politieke omgeving. Hoe kunnen politieke partijen een betere werkgever zijn, en die rol beter vervullen, voor iedereen die in de politiek werkt? En wie moet de werkgeversrol oppakken voor politici, die als volksvertegenwoordiger officieel geen werkgever hebben en niet in dienst zijn van hun partij of overheid?
Verbinding
Met jassen bedekt met een laagje sneeuw druppelen de bezoekers van het congres langzaam binnen bij de Zwolse Theaters. Tijdens de uitgebreide welkomstlunch kiezen de deelnemers alvast aan welke werksessies ze die dag gaan deelnemen. Er zijn sessies van Emancipator, College voor de Rechten van de Mens, IZI Solutions en van Stem op een Vrouw, allen gericht op verschillende aspecten van werkgeverschap en werkcultuur in de politiek: werving en selectie, de rol van vrouwen- en diversiteitsnetwerken in de partij, inclusief vergaderen en de rol van mannen en omstanders.
Dagvoorzitter Dionne Abdoelhafiezkhan opent het plenaire programma met de dag. Ze inventariseert wie er aanwezig is: in de zaal zit een diverse mix van raadsleden, Statenleden, partijbestuurders, partijmedewerkers, ambtenaren, alsook ook vertegenwoordigers van politieke jongeren-, diversiteits- en vrouwennetwerken. Devika Partiman, directeur van Stem op een Vrouw, krijgt vervolgens het podium en zet in een korte inleiding neer waarom gekozen is voor het thema van vandaag, en wat Stem op een Vrouw reeds zelf op dit thema doet. Zo bestaat er sinds 2022 de werkgroep ‘Veilig in de Politiek’, waarin landelijke politieke partijen samenkomen om kennis op te doen over hoe zij kunnen zorgen voor een veilige politieke sector. Enkele werkgroepleden, waaronder Miroya Reinders (lid partijbestuur Partij voor de Dieren) en Christa Bekooij (projectleider bij Volt), delen vanuit de zaal waarom lidmaatschap van de werkgroep voor hen nuttig en belangrijk is. De oproep aan de zaal is dan ook: sluit je aan!
V.l.n.r.: speech door dr. Zahra Runderkamp, keynote door Agnes Jongerius.
Keynote: Agnes Jongerius over goed werkgeverschap
Als keynote sprekers is Agnes Jongerius uitgenodigd. De voormalig Europarlementariër en vakbondsvoorzitter vertelt een openhartig en persoonlijk verhaal over haar loopbaan. Als de eerste vrouwelijke bestuurder van FNV maakte ze vele successen, maar ook weerstand en tegenslagen mee. Zusterschap was daarin voor haar cruciaal; ze heeft nog steeds contact met de vrouwen die naast haar begonnen in het FNV-bestuur. Ze benadrukt de unieke uitdagingen van politiek als werkplek, die zij als Europarlementariër goed leerde kennen: concurrentie binnen fractieleden, en het persoonlijke mandaat dat je hebt als politica, bemoeilijken de onderlinge verhoudingen vaak. Toch blijft de politiek, aldus Jongerius, dé plek om impact te maken en veranderingen af te dwingen. Haar boodschap? Blijf dromen, wees niet bang om te falen, durf hulp te vragen én te bieden.
Panel: Een inclusieve werkvloer in de praktijk
Het plenaire deel van het programma wordt afgesloten met een panelgesprek tussen Agnes Jongerius, Elly André (raadslid D66 Apeldoorn) en Joris Luyendijk (journalist en auteur). Op basis van diverse stellingen worden kritische en constructieve inzichten gedeeld over de stappen die politieke organisaties moeten zetten. Zowel het panel als het publiek zijn het er roerend mee eens dat een organisatie die bestaat uit diverse mensen, geen garantie is voor een inclusieve werkvloer. André deelt bijvoorbeeld, vanuit haar perspectief als jonge zwarte vrouw in de raad, dat zij nog veel in ruimtes komt met oudere witte mannen – en dat dit ook op de inhoud effect heeft. En Luyendijk deelt dat hij nog veel mannen spreekt die weliswaar onderschrijven dat inclusie ertoe doet, maar zelf nog veel fouten maken. Ook het publiek praat mee. Uit de diverse bijdragen uit de zaal blijkt hoe persoonlijk dit thema velen in de zaal raakt, en dat zij zich vaak alleen voelen in hun eigen organisatie bij het aankaarten van het belang van veiligheid en inclusie.
V.l.n.r.: Agnes Jongerius (voormalig EP lid en FNV voorzitter), Elly André (raadslid D66 Apeldoorn) en Joris Luyendijk (auteur De Zeven Vinkjes), vraag gesteld aan panel door Imane Nadif (raadslid Groenlinks Amsterdam).
Workshops met praktische handvatten
Na het plenaire deel is het tijd om praktisch bruikbare kennis op te doen. In twee rondes volgen de aanwezigen twee interactieve workshops naar keuze, zoals Inclusief Vergaderen en Mannen voor Veiligheid. Deze sessies bieden praktische handvatten om de besproken thema’s direct te vertalen naar acties binnen de organisaties en teams van de deelnemers. Hieronder een korte samenvatting van het verloop van deze sessies:
Mannen voor Veiligheid door Emancipator
Bas Zwiers en Hessel Schaaf (Emancipator) bespreken in deze workshop de man box. Het hokje waarin veel mannen door de samenleving worden geduwd, en waarbinnen weinig ruimte is voor een brede definitie van mannelijkheid. HEt doel van de workshop is dat deelnemers leren wat dit is, hoe dit open te breken en ook zorgzame mannelijkheid te omarmen. Emancipator benadrukt het belang van open gesprekken over mannelijkheid en gendernormen. We leren dat negen van de tien plegers van geweld man zijn, maar dat de meeste mannen geen geweld willen plegen. Door in gesprek te gaan met mannen, kunnen we hen betrekken bij de oplossing en de norm doorbreken.
De workshop gaat dieper in op de negatieve gevolgen van mannelijke stereotypen, zoals het niet tonen van emoties en het niet zorgzaam zijn. Deze stereotypen kunnen leiden tot problemen in relaties, een verminderde bereidheid om medische hulp te zoeken, en slechtere communicatievaardigheden. Door de man box te deconstrueren, kunnen mannen zich bevrijden van deze beperkende normen en hun volledige potentieel bereiken.
Concrete tips:
- Start het gesprek. Durf te praten over mannelijkheid en gendernormen, ook als het ongemakkelijk is;
- Wees een rolmodel. Toon je emoties en kwetsbaarheid, en laat zien dat dit een kracht is, geen zwakte;
- Spreek je uit. Grijp in bij ongewenst gedrag, ook wanneer dit verpakt is als grapje
Deze workshop, geleid door Florine Keus (Stem op een Vrouw) en Irina Tziamali (Nederlandse Vrouwen Raad), gaat in op de potentie van diversiteits-, jongeren- en vrouwennetwerken bij het realiseren van een veilige politieke werkomgeving. De deelnemers, zelf deels behorend tot deze netwerken, gaan in gesprek over de uitdagingen die zij ervaren en ook hoe deze netwerken zorgen voor onderlinge steun en agendering. Deze netwerken zijn echter lang niet altijd geformaliseerd, en krijgen van hun partij niet de middelen om professioneel te kunnen werken. Ook opereren deze netwerken vaak landelijk, terwijl lokale netwerken net zo belangrijk zijn. De workshop deelt concrete voorbeelden van succesvolle initiatieven, zoals mentornetwerken en trainingen, om bestaande netwerken te inspireren.
De SWOT-analyse die tijdens de workshop wordt uitgevoerd, brengt de sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen van politieke netwerken in kaart. Dit geeft waardevolle inzichten in hoe we deze netwerken effectiever kunnen werken.
Concrete tips:
- Stel duidelijke doelen. Wat wil je met je netwerk bereiken? Creëer hiervoor draagvlak in de (top van de) partij;
- Creëer duurzame kennis. Documenteer kennis en processen, zodat die behouden blijven bij wisseling van het bestuur en leden;
- Investeer in training. Vergroot het zelfvertrouwen van vrouwen door middel van coaching en vaardigheidstrainingen.
Inclusief Vergaderen door IZI Solutions
Sjors Heinen van IZI Solutions deelt in deze workshop praktische manieren om inclusief te vergaderen, zodat iedereen volwaardig deel kan nemen en gehoord wordt. De deelnemers leren meer over én oefenen direct met actief luisteren, de sociale norm bewaken en iedereen expliciet betrekken. Specifiek wordt de interventiemethode gebruikt, een methode waarmee je dominante stemmen en uitsluiting tegen kunt gaan. Hierbij helpen onder meer het gebruik van standaardzinnen wanneer iemand buitenproportioneel veel ruimte inneemt, of het creëren van afleiding in een vergadering. Heinen benadrukt ook het belang van helder taalgebruik en het toelichten van jargon. Vakjargon een barrière kan zijn, zowel voor nieuwkomers in de politiek als voor mensen die bijvoorbeeld neurodivers zijn.
Concrete tips:
- Maak preventieve afspraken. Leg regels vast over spreektijd, omgangsvormen en het omgaan met meningsverschillen;
- Oefen met interventies. Bedenk standaardzinnen om ongewenst gedrag te stoppen of iemand te betrekken die niet meedoet;
- Reflecteer op je eigen stijl. Ben je je bewust van je eigen (onbewuste) vooroordelen en houding, en hoe die de vergadering beïnvloeden?
Objectief Selecteren door College voor de Rechten van de Mens
Hoe herken je onbewuste vooroordelen in werving- en selectieprocedures? En hou richt je procedures zo in dat vooroordelen een minimale invloed hebben? Dat leren deelnemers aan deze werkshop. De workshopleiders benadrukken het belang van neutrale taal in profielschetsen, van diverse selectiecommissies, en van focussen op competenties in plaats van persoonskenmerken. Laagdrempelige manieren om potentiële kandidaten te benaderen, zoals stages of koffiegesprekken, worden aangeraden om de drempel te verlagen. Daarbij is het wel cruciaal dat niet de klik (subjectief) maar wat iemand kan en te bieden heeft wordt meegenomen.
Concrete tips:
- Controleer je profielschets. Zijn de gebruikte woorden neutraal en ligt de focus op competenties?;
- Diversifieer je commissie. Zorg voor een diverse samenstelling met verschillende perspectieven en achtergronden. Heeft de commissie duidelijke inhoudelijke criteria waaraan zij alle kandidaten toetsen?;
- Maak het laagdrempelig. Bied informele mogelijkheden om kennis te maken.
V.l.n.r.: Workshop Emancipator, Izi Solutions, Stem op een Vrouw en College voor de Rechten van de Mens.
Dagsluiting: Commitment en vervolgstappen
Het einde van het congres markeert niet het einde, maar juist het begin van een gezamenlijke missie. Na een middag vol inspirerende workshops en gesprekken is het gevoel van urgentie en de vastberadenheid om samen te werken aan een veilige politieke werkomgeving merkbaar gegroeid. De plenaire afsluiting is dan ook meer dan een samenvatting van de dag. De zaal wordt gevraagd om zich te committeren aan drie zaken:
- Ik spreek me uit tegen onveiligheid.
- Ik draag bij aan veiligheid in mijn partij.
- Ik zet mij in voor deelname van mijn politieke partij of partijnetwerk aan de werkgroep Veilig in de Politiek.
De commitment wordt breed gesteund, iets wat wij als Alliantie Politica concreet gaan opvolgen na afloop van het congres. Dit gezamenlijke akkoord is een belangrijke stap om de inzichten van het congres te vertalen naar daadwerkelijke verandering. Door individuele en collectieve verantwoordelijkheid te nemen, kunnen we een cultuuromslag teweegbrengen en de politiek toegankelijker en veiliger maken voor iedereen.
Team Stem op een Vrouw, namens Alliantie Politica, op de foto met het actieplan.
